شاخصه‌های موفقیت در حکومت و مدیریت

به گزارش خبرگزاری مهر، مصطفی دلشاد تهرانی در یادداشتی به شاخصه های موفقیت در حکومت از نگاه حضرت علی(ع) پرداخته است که در ادامه آمده است.

امیرمؤمنان علی (ع) در بند پایانی عهدنامۀ مالک اشتر، پس از این که رضایت الهی را هدف غایی حکومت و مدیریت مطرح کرده، پنج معیار اساسی، به عنوان شاخصه‌های موفّقیت، در حکومت و مدیریت ارائه کرده است.

۱. مِنَ الاْقَامَهِ عَلَی الْعُذْرِ الْوَاضِحِ إِلَیْهِ وَ إِلَی خَلْقِهِ‌:  برپاداشتن عذر آشکار به درگاه خدا و پیشگاه مردمان

یعنی در یک حکومت و مدیریت موفّق، هر تصمیم، برنامه و اقدام به گونه‌ای است که کاملا قابل دفاع است، هم در محکمه الهی و هم در محکمه مردمان؛ هرکار به گونه‌ای تدبیر می‌شود که خدا و مردم آن را بپذیرند؛ هیچ کاری بدون حجّت و دلیل انجام نمی‌شود؛

آن هم حجّت و دلیل محکمه‌پسند. یعنی نصب افراد، عزل اشخاص، هزینه‌کردن دارایی‌ها، رفتارها، سلوک، برنامه، همه و همه، ریز و درشت، به گونه‌ای باید انجام بگیرد که در محکمهٔ الهی و محکمهٔ مردمی قابل دفاع باشد.

اگر چنین قاعده‌ای تکیه‌گاه حکومت‌کردن و مدیریت‌نمودن باشد، هیچ حکومت و مدیریتی به سوی تصمیم‌های نابخردانه، بی‌تدبیری، اقدام‌های نادرست، عملکردهای غیرقانونی و مناسبات و روابط غیرشفاف، نخواهد رفت.

 ۲  مَعَ حُسْنِ الثَّنَاءِ فِی الْعِبَادِ: برپاداشتن نیک‌ستایی و نام نیک در میان بندگان

از شاخصه‌های حکومت و مدیریت موفّق، آن است که مردم و اداره‌شوندگان از مجموعۀ عملکردها و کارکردها به گونه‌ای خشنود باشند و احساس رضایت کنند که آن‌ها را به نیکی بستایند؛ آن هم در میان خودشان، نه تحت شرایط خاص و تحت فشار یا از روی ِ روی و ریا.

دولت و سازمان موفّق آن است که بتواند نام نیک در میان مردمان و اداره شوندگان برپا سازد؛ و البته لازمهٔ این امر، خردمندی و تدبیرورزی و کفایت درست امور است. چنین نیک ستایی، بهترین وسیله ارتباط و برترین پشتوانه و تکیه‌گاه دولت و سازمان است.

 ۳ وَ جَمِیلِ الاْثَرِ فِی الْبِلاَدِ: برپاداشتن اثر زیبا و برازنده در سرزمین

یعنی حکومت و مدیریتی موفق است که بتواند در فرصتی که در اختیار دارد آثار زیبا و برازنده در حیطهٔ حکومت و مدیریت خود برپا سازد. این آثار زیبا و برازنده همه‌گونه را شامل می‌شود؛عمران و آبادی، توسعه و پیشرفت، اخلاق و تربیت، و جز این‌ها.

 ۴.وَ تَمَامِ النِّعْمَهِ: تمام‌شدن نعمت در حیطهٔ حکومت و مدیریت

یعنی زمامداران و مدیران موفّق آنانند که بتوانند زمینه‌ای فراهم کنند که نعمت، در حیطهٔ حکومت و مدیریت‌شان بر مردمان و اداره‌شوندگان تمام شود. این تمام شدن نعمت، همه گونه نعمت را دربر می‌گیرد؛ مادی و معنوی، فردی و اجتماعی و جز این‌ها.

کاستی‌گرفتن نعمت‌ها، نشانۀ بی‌تدبیری، نابخردی و بی‌کفایتی است، و بیانگر عدم موفّقیت یک حکومت و مدیریت است.

 ۵.وَ تَضْعِیفِ الْکَرَامَهِ:  چندبرابر کردن کرامت، در حیطۀ حکومت و مدیریت

شاخصه‌ای مهم از شاخصه‌های موفّقیت حکومت و مدیریت، سیر صعودی کرامت مردمان و اداره‌شوندگان در حکومت و مدیریت است، آن هم به صورت چند برابرشدن. از این رو هرگونه کاستی در حرمت و کرامت مردمان، نشانهٔ ناتوانی در حکومت و مدیریت و ناموفّق بودن آن است.

چهرهٔ هر حکومت و مدیریت، از نظر میزان توفیق و عدم توفیق، به شدت، تابع میزان حرمت و کرامت مردمان و اداره‌شوندگان است، و معیاری که امیرمؤمنان علی (ع) به دست می دهد، معیاری روشن و گریزناپذیر است.

حکومت و مدیریتی که می‌تواند این شاخصه‌ها را به میدان عمل آورد و تحقق بخشد و به درستی پاس دارد، حکومت و مدیریتی موفّق است. امیرمؤمنان علی (ع) در عهدنامۀ مالک اشتر برای تحقق این پنج‌معیار و شاخصۀ اساسی موفّقیت در حکومت و مدیریت، مجموعه‌ای راهکار اساسی و عملیاتی ارائه کرده است.

خداوند به ما توفیق فهم عهدنامۀ مالک اشتر و بهره‌گرفتن از آن و به عمل‌آوردن آموزه‌های آن را عنایت کند.